Grieken

Introductie

De geschiedenis van de Grieken is onderdeel van de rubriek Algemene Geschiedenis binnen de hoofdrubriek Geschiedenis. In dit artikel beschrijven we de geschiedenis van de Grieken in de opeenvolgende perioden.

Met de aanduiding "Grieken" bedoelen we hier de hedendaagse inwoners van Griekenland, alsook de oude Grieken in de Griekse oudheid. Een andere naam voor de oude Grieken is Hellenen. Het oude Griekenland, inclusief de Griekse koloniën, wordt dan ook wel aangeduid met de naam Hellas. Griekenland wordt dan aangeduid als het Helleense schiereiland. De filosoof Homerus (zie straks bij de Archaïsche periode) noemt de Grieken in zijn “Ilias” de Achaeërs. Om de beschrijvingen over de Grieken goed te kunnen plaatsen, geven we hier alvast de globale tijdlijn van de Griekse geschiedenis.

Vooralsnog is de Griekse geschiedenis tot 323 v. Chr. hier beschreven (tot en met Alexander de Grote).

De eerste sporen van de Griekse beschaving zijn 6000 jaar oud. Waarschijnlijk begint de Griekse beschaving rond 4000 v.Chr. Tot 1000 v.Chr. heersen in het gebied dat nu Griekenland is, verschillende leiders van diverse afkomst uit een aantal beschavingen.

Omstreeks 4000 v.Chr. vestigt een Indo-Europees volk zich op het Helleense schiereiland. In verschillende migratiegolven daarna bezetten Minoërs, Myceners en Doriërs deze streek. Zij nemen de oorspronkelijke bevolking gedeeltelijk op in hun stammen. De oude Grieken zijn onderling zeer verdeeld op het vlak van de politiek, maar religie, kunst, taal en traditie zijn bindende factoren.

Archaïsche periode (750 - 500 v. Chr.)

Het Griekse “archaïsch” staat voor “uit het begin”. In deze periode ontwikkelen de stadstaten zich verder, de bevolking groeit gestaag, de samenleving bloeit op, er ontstaat een elitegroep onder de bevolking, er worden meerdere tempels gebouwd, de architectuur komt tot bloei en de Griekse bouworden komen tot stand. Ook de schilderkunst en monumentale beeldhouwkunst komen tot rijke ontwikkeling. Onder de bevolking heerst algemeen het geloof in de Griekse goden. Nieuwe landbouwgrond wordt ontgonnen, er komt een variëteit aan gewassen, het houden van vee wordt steeds minder belangrijk. De Grieken gaan steeds meer de zee op om in hun levensonderhoud te voorzien via handel en piraterij. Geleidelijk komen de Grieken uit het dal van de Duister Eeuwen.

Inval Macedonië in Griekse wereld (346 v. Chr.)

Na de Peloponnesische Oorlogen (460 - 387 v. Chr.) wordt Sparta aangewezen als bewaker van de Koningsvrede en berust de hegemonie bij Sparta. Na nog geen tien jaar ontstaat er onvrede over deze hegemonie en komt er verzet (Thebaanse Oorlog 378 - 372 v. Chr.). In 371 v. Chr. verslaat de Thebaanse veldheer Epaminondas de Spartanen en brengt daarmee de hegemonie aan de stadstaat Thebe. Maar slechts voor korte duur. In 362 v. Chr. sterft Epaminondas in een veldslag met Sparta en daarmee eindigt ook de hegemonie van Thebe. De onderlinge oorlogen hebben de Grieken uitgeput. Van deze verzwakking en verdeeldheid maakt koning Philippus II van het noordelijk gelegen Macedonië gebruik.

De Diadochen (323 - 146 v. Chr.)

De naam Hellenistische periode is ontleend aan het Hellenisme. De Hellenistische cultuur ontstaat als de Grieken de Griekse cultuur verspreiden bij het veroveren van het Oosten. De Hellenistische periode is het tijdperk waarin het oude Griekenland op zijn hoogtepunt is vanaf de veroveringen door Alexander de Grote tot de Romeinse verovering van Griekenland en het oude Nabije Oosten (334 - 30 v. Chr.). In deze periode vindt de laatste Griekse expansiegolf plaats. Onder het mom van wraak tegen de Perzen, is het belangrijkste motief voor de veroveringen toch wel het verbreiden van de Griekse cultuur in de veroverde gebieden door er Griekse steden te stichten. Alexander de Grote heeft dan ook vele Griekse steden gesticht.

Romeins-Griekse periode (146 v. Chr. - 476 na Chr.)

De opkomende wereldmacht Rome komt tijdens de Punische Oorlogen (264 - 146 v. Chr.) in conflict met vele landen rond het Middellandse Zeegebied. Landen gaan allianties met elkaar aan en komen elkaar te hulp in de strijd tegen Rome. Ook Macedonië neemt daaraan deel.

Ter oriëntatie van dit deel van de geschiedenis van de Grieken beginnen we dit artikel met het overzicht in document "Tijdlijn Grieken".

Macedonische Oorlogen (214 v. Chr. - 148 v. Chr.)

Vanaf 221 v. Chr. is Philippus V, zoon van Demetrius II, koning in Macedonië. Een eerste conflict met Rome ontstaat wanneer Macedonië veldheer Hannibal steunt tegen Rome (214 - 205 v. Chr.). Een tweede oorlog volgt als Rome de Grieken helpt als zij zich willen vrijmaken van Macedonië (200 - 197 v. Chr.). Perseus (179 - 168 v. Chr.), opvolger van zijn vader Philippus V, tracht evenals zijn vader, de machtsuitbreiding van de opkomende wereldmacht Rome naar het Oosten toe, tegen te werken en uit te schakelen. Na veel politieke intriges wil Rome voorgoed afrekenen met Macedonië. Perseus verliest in de derde Macedonische Oorlog (171 - 168 v. Chr.). De Macedonische monarchie wordt afgeschaft en Macedonië wordt in vier republieken verdeeld. In de vierde oorlog (149 - 148 v. Chr.) overwinnen de Romeinen uiteindelijk definitief de Macedoniërs en wordt Macedonië een provincie van het Romeinse Rijk. Heel Griekenland wordt bij de Romeinse provincie Macedonia gevoegd.

De Nieuw-Griekse tijd

Byzantijns Griekenland (476 - 1453)

Met de afzetting van de laatste keizer van het West-Romeinse Rijk eindigt ook het Oost-Romeinse Rijk, waartoe ook Griekenland en Macedonië behoren. Dit is het begin van het Byzantijnse Rijk. Na keizer Leo I krijgt generaal Zeno (474 - 491) de keizerstitel en is daarmee de eerste keizer van het Byzantijnse Rijk. Er zullen in de lange periode van het Rijk nog vele volgen, zo'n 80 keizers in de loop van bijna 1000 jaar. Het Byzantijnse Rijk groeit in de eerste periode als kool.

Ottomaans Griekenland 1453 - 1832

Koninkrijk 1832 - 1964

Republiek 1964 - Heden

Griekenland zal gedurende bijna vier eeuwen onderdeel zijn van het Ottomaanse Rijk. De Balkanlanden komen in 1453 al grotendeels in handen van de Ottomanen. In 1456 veroveren ze Athene en een groot deel van het Griekse vasteland. Een aantal eilanden komt daarna aan de beurt, Rodos pas in 1523, Kreta in pas in 1669. Dit eiland is al 400 jaar in Venetiaanse handen. Kreta is een belangrijke handelspost voor heel het oostelijk Middellandse Zeegebied. De verovering van Kreta gaat gepaard met een hevige zeestrijd tussen Venetië en de Ottomanen gedurende de jaren 1645 - 1669.